Jan Jaap speelt op zaterdag 6 september ter gelegenheid van de eerste editie van ‘De Cabaretdagen’ in Den Bosch zijn oudejaarsconference uit 2007, Onderbewust, nog een keer. Maar dan, zoals politici dat altijd zo mooi zeggen, ‘met de kennis van nu’. Om te kijken wat er nog van over is. In onderstaand betoog neemt hij een voorschot aan de hand van de nieuwste visie van Diederik Samsom.
De wereld van 2007
Er was nog geen financiële crisis. Die zou ons land ook nooit gaan bereiken, aldus de politici van toen. Ella Vogelaar zat nog stevig in het zadel, Nederlandse soldaten waren in Afghanistan papavervelden in de fik aan het steken en er ontsnapte een aap in Blijdorp. Het was een topjaar.
De vraag die ik mezelf wil stellen is: “Zou de wereld van 2014 iets geleerd hebben van de wereld van 2007?” Ok, iets minder groot dan: “Zou de Nederlandse politiek van 2014 iets geleerd hebben van de politiek van 2007?”
Een vraag die bovenkwam toen ik deze zaterdag in de Volkskrant het opiniestuk van Diederik Samsom las met de subtiele titel: We moeten steviger op eigen benen staan.
Met andere woorden: De vakantie is voorbij, mensen!
Mijn gedachten gingen terug naar 2007, het jaar waarin de niets verhullende documentaire ‘De Wouter Tapes’ te zien was, waarin de toenmalig PvdA–leider gevolgd werd. Als er in de documentaire gevraagd wordt naar zijn politieke motieven, zegt hij half schouderophalend: “Problemen oplossen zodat mensen het een beetje beter hebben, hun kinderen behoorlijk naar school kunnen sturen, enzovoort.” Hij wist toen nog niet dat hij later met al die mensen samen een bank moest gaan kopen. Eerder dat jaar had Bos verklaard dat: “we geen behoefte meer hebben aan ideologie, daarvoor is de wereld te ingewikkeld.” Gelukkig wist hij toen niet dat hij ruim een jaar later nóg een bank moest gaan kopen.
Hoe is dat in 2014? De wereld kan bijna niet ingewikkelder dan nu. Althans, volgens de PvdA–leider van nu, Diederik Samsom. Er zijn oorlogen in Oekraïne en in Gaza. Er is de IS in Irak. Er was de ramp met de MH17. Tel daarbij op de energievoorraden die schaarser worden en je snapt dat Samsom stelt: “We staan voor nieuwe opgaven.”
Samsom schrijft: “Een aantal jaren geleden ondervonden Nederland en de wereld de desastreuze gevolgen van de instortende financiële sector. En net nu Nederland en Europa de weg omhoog lijken in te zetten nemen de ontwikkelingen in de wereld andermaal een wending.” Met andere woorden: Jongens, stop nou met vechten, het gaat net zo lekker met ons.
De 21ste eeuw is uitgebroken
Samsom gaat verder en schetst een doemscenario, -het was echt een zware zomer- : “Onze dromen over vrede, stabiliteit en welvaart worden lang niet door iedereen gedeeld en te vaak wreed verstoord.”
Los van het feit dat iedereen z’n eigen dromen mag hebben en dat vrede, stabiliteit en welvaart in Nederland geen droom meer zijn maar een realiteit, ben ik wel eens benieuwd door wie en hoe vaak die dan wreed verstoord worden? Wie zijn dat dan? De Oekraïners? Die snakken naar stabiliteit en welvaart. De Palestijnen? Marokkaanse hangjongeren? De IS-aanhang die een anti–IS demonstratie in Den Haag verstoorden en volgens Elsevier-journalist Nikki Sterkenburg bestaat uit: “een harde kern van zo’n vijftien jonge mannen tussen de twintig en dertig jaar oud, hoofdzakelijk uit de Randstad”?
Bon, onze samenleving moet dus verdedigd worden. Samsom gaat verder: “Een samenleving waarin ieder talent tot bloei kan komen, ongeacht inkomen en afkomst; waarin mensen kunnen rekenen op werk of een helpende hand als er tijdelijk geen werk is; waarin de welvaart ook voor de volgende generaties wordt vastgesteld.”
Dus het gaat echt om ònze dromen. Maar de rest van de wereld stond toch in brand? En we hadden toch een participatiesamenleving? Het enige echte gevaar voor deze samenleving lijken mij de bankiers die aan de basis hebben gestaan van de financiële crisis, waardoor de werkeloosheid nu hoger is dan ooit, en de pensioenfondsen die de welvaart voor de volgende generaties ernstig in gevaar hebben gebracht.
Samsom: “De zomer van 2014 heeft duidelijk gemaakt dat de 21ste eeuw echt is uitgebroken.” Echt waar? In 2004 was Oekraïne na de Oranjerevolutie al rijp voor een burgeroorlog. In Gaza wordt niet voor het eerst sinds 2000 gevochten. En de opkomst van IS kan niet los gezien worden van de oorlog in Irak die de Amerikanen in 2003 begonnen. Tel daarbij op de oorlog in Syrië, de Arabische Lente. De 21ste eeuw is best al een tijdje bezig hoor.
Het zal mij niets verbazen als Diederik Samsom over drie jaar opeens op Facebook opduikt in een filmpje waarin -ie een emmer ijswater over zichzelf heen gooit.
Tandje erbij
Maar we dwalen af. De wereld is ingewikkelder dan in bijvoorbeeld 2007 en dat vraagt, wat mij betreft, anders dan in 2007, om een duidelijke visie. Want Samsom schrijft: “De oorlogen elders brengen spanningen rechtstreeks naar Nederland.” En “Dat betekent dat er op alle fronten een tandje bij moet.”
Kom maar op, ik ben er klaar voor. Vechten voor onze dromen. “Meer lef om elkaar aan te spreken op gebrekkige integratie. Een consequente aanpak van discriminatie in iedere vorm. En meer weerbaarheid tegen onze kernwaarden ondergraven.”
Goed zo, we pakken even het rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau uit maart van dit jaar erbij. Uit dat onderzoek blijkt dat kinderen uit migrantengezinnen significant minder kans hebben op een baan of een stageplek. Uit de speech van Lodewijk Asscher: “Het SCP concludeert dat de werkloosheid vooral jongeren uit migrantengroepen hard treft. Ze zijn twee tot drieënhalf keer vaker werkloos dan andere jongeren. Vooral de werkloosheid onder jongeren met een Marokkaanse achtergrond is hoog. De heer Huijnk en zijn collega’s schrijven dat de hogere werkloosheid onder migrantengroepen niet alleen te wijten is aan een lager opleidingsniveau. Bij gelijke kenmerken zijn migranten vaker werkloos dan autochtone Nederlanders.”
Onze kernwaarden zijn toch dat we dromen van een samenleving waarin iedereen gelijk is en discriminatie op welk niveau dan ook tegengegaan moet worden?
Maar maart 2014 was natuurlijk vóór die vreselijke zomer, waarin de 21ste eeuw begon.
Samsom: “We moeten actiever wetten toepassen en zo nodig aanpassen om de rechtstaat te kunnen beschermen tegen hen die haar ondermijnen. Van de PvdA mag worden verwacht dat ze nooit en te nimmer gevangen wordt in naïviteit.”
Nee, kom op zeg. Na zo’n zomer, is naïef wel het laatste wat je wil zijn. Naïviteit is zó 20ste eeuw. Het tandje erbij is dus dat we, mocht dat nodig zijn, de wet gaan aanpassen? Dat we achter Van Haersma Buma aan moeten lopen en het verheerlijken van geweld strafbaar moeten gaan stellen? Dat we demonstraties gaan verbieden?
Om de naïviteit achter ons te laten.
Samsom: “Diplomatieke en ontwikkelingsinspanningen zijn niet altruïstisch, maar voor een fors deel ook in ons eigen belang… Een veranderende wereld heeft ook gevolgen voor Defensie… De internationale crises leren ons dat onze economie veel robuuster moet worden.”
Aha, nu komen we langzaam uit de bocht die Samsom na deze horrorzomer heeft ingezet. Harde knaken gaan boven ethiek. Diplomatie met tanks om het hoekje. Het gaat dus ècht alleen om onze welvaart? Onbaatzuchtigheid lijkt definitief de oplossing niet meer.
Hoe kun je Marokkaanse jongeren verwijten dat ze met de rug naar de Nederlandse samenleving staan, als je zelf vervolgens met je rug naar de rest van de wereld gaat staan.
Historische zomer
Samsom: “Minder afhankelijk van de grillen van de financiële sector en van de import van olie en gas uit Rusland of het Midden-Oosten.” De PvdA laat zich onder Samsom niet vangen in naïviteit inderdaad. En ook niet in realiteitszin. Maar goed, ik gun iedereen zijn droom natuurlijk.
Samsom: “Dat betekent meer inzetten op innovatieve maakindustrie, familiebedrijven. Door radicaler te kiezen voor techniekonderwijs… We zijn een potentiële wereldspeler op het gebied van offshore duurzame energiewinning… Ons dichtbebouwde land is uiterst geschikt voor de aanstormende doorbraak op zonne-energie en elektrisch rijden. Er is een overheid die meer sturing geeft aan de richting van onze economie.”
Inmiddels heeft Diederik Samsom al die vreselijke rampen en oorlogen maar gelaten voor wat ze zijn: een ver-van-m’n-bed-show. We zijn enorm geschikt voor zonne-energie, want ondanks dat het een historische zomer was, was het ook hartstikke lekker weer.
Begrijp me goed, niemand kan tegen offshore duurzame energiewinning zijn en ik hou ook niet van de grillen van de financiële sector, maar waarom schrijft Diederik Samsom dit stuk? Waarom gebruikt hij al het bloedvergieten in de wereld om te pleiten voor elektrisch rijden? Dat hij met harder straffen, meer geld voor defensie en streven naar een robuuste economie het komende jaar nog meer tegen de VVD aan wil schurken, dat wisten we voor de zomer ook al.
Nu de wereld zo ingewikkeld is geworden, zijn er juist idealen nodig. Een groter verhaal, dat de zonnepanelen en de Schilderswijk overstijgt.
Samsom wil zijn opiniestuk, waar ‘politiek’ boven staat graag positief afsluiten. “We zijn een prachtig, sterk land met een groot gevoel van saamhorigheid. De manier waarop Nederland met de vliegramp is omgegaan toonde dat andermaal aan. Het wordt niet allemaal minder. We zijn juist op zoek naar méér. Meer stabiliteit, meer duurzaamheid, meer welzijn. Meer optimisme, meer visie, meer samenwerking.”
Los van het feit dat Samsom in zijn uiteindelijke droom vrede heeft vervangen voor duurzaamheid – schattig – laat hij zien dat hij ten opzichte van zijn voorganger in 2007 heel weinig geleerd heeft. Wouter Bos had geen behoefte aan visie. Daar is de wereld te ingewikkeld voor. Samsom maakt de wereld, die zeven jaar later nog ingewikkelder is geworden, juist heel simpel: Nederland. En de rest. Meer optimisme.
Intellectueel tekort
Ik zou zo graag een politicus horen, die, los van politieke kleur of nationaliteit, een vergezicht biedt dat buiten de landsgrenzen strekt wellicht. Die nuanceringen kan aanbrengen en die zich realiseert dat de zomer is afgelopen en de 21ste eeuw allang begonnen.
De Wouter Bos van 2014 schrijft nu columns. Over economie en politiek. Vóór de zomer schreef hij een column over het ‘intellectueel tekort’ in de politiek, aangezwengeld door Bas Heijne. Wouter Bos: “Ik herinner me hoe ik in mijn tijd als fractievoorzitter bij de Algemene Politieke Beschouwingen wel eens een verhaal hield dat misschien zelfs wat Bas Heijne betreft enig niveau had. Als je vervolgens merkt dat van zo’n verhaal niets in de pers terugkomt maar van de eerste de beste rellerige interruptie wel, ga je daar als vanzelf rekening mee houden. Zeker als je nog wat aandacht wilt en prijs stelt op een paar zetels. Want van een mooi verhaal zonder zetels wordt de wereld geen cent beter.”
Ik wens het te betwijfelen. Wat jij, Diederik?